“That is the key of this collection, being yourself. Don’t be into trends. Don’t make fashion own you, but you decide what you are, what you want to express by the way you dress and the way to live…”
“İyi bir kıyafet yaratmanın anahtarı kendin olmaktır. Trendlere boyun eğme! Modanın sana hükmetmesine izin verme, sadece kim olduğuna, giyim tarzın ve yaşama biçimiyle neyi ifade etmek istediğine karar ver!”
Bu sözler, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen ardından, referandum ile krallık rejiminin sona erdiği, Akdeniz’in çizmesi İtalya’da dünyaya gelen ikonik dahi Gianni Versace ’ye ait (1). Annesinden aldığı terzilik genleriyle, 1978’den beri dünyanın 4 moda ekolünden Milano’da (2) markasını yaratırken kendinden, rengarenk kişiliğinden, aldığı mimarlık eğitiminden, etkilendiği modernizm ve pop art akımının yaratıcısı Andy Warhol’dan başka ilham alabilecek neyi vardı diye merak ediyor insan. Oysa kendin olmak, kendi sesini diğer seslerden farklı kılmak başka türlü nasıl mümkün olabilir ki? Başka hikayeleri okuyarak, gezerek görerek, merak ederek, başka renkleri görerek başka sesleri duyarak mümkün olabilir mi kendin olmak?
İşte ben de kendimi bulmak, başkalarına benzememek için, sıradan değil “farklı” olmak için soluğu İstanbul Moda Akademisi ’nde (3) aldım ve İstanbul’un en renkli, en aykırı, çok sesli ve görselli kütüphanesiyle tanıştım. İMA Kütüphane Birimi, 8461 yayına ulaşan koleksiyonu ile Türkiye’nin en kapsamlı ilk moda kütüphanesi. Moda alanında nicelik ve nitelik olarak önemli bir eksiği tamamlamak üzere İstanbul Moda Akademisi tarafından 2008 yılında kurulmuş ve içinde moda tarihinden tutun da, kumaş kitaplarına, ünlü VOGUE (4) dergisinin İngiltere, Fransa, İtalya, Türkiye edisyonlarına ve eski sayılarına kadar size bambaşka kapılar açacak, sosyal mecralarda gözünüze gözünüze sokulan “trendler” girdabından çıkaracak, kendinizi bulmaya, tanımaya yardımcı olacak bir sürü kitaba ev sahipliği yapmakta. Daha çok İMA öğrencilerinin ve üniversite öğrencilerinin ziyaret ettiği kütüphane, hafta içi Pazartesi’den Perşembe’ye 08.30-20.00 arası, Cuma günleri 08:30-17:30, haftasonu ise cumartesi 18.00’a kadar ziyaretçilerinin kullanımlarına ücretsiz olarak açık. Ayrıca İMA ve Hazır Giyim İhracatçıları Birliği (İHKİB) yıllık bazda düzenli olarak koleksiyonun gelişmesine katkıda bulunuyor.
İMA kütüphanesini İstanbul’daki diğer kütüphanelerden hem özel kılan hem de aslında bir kısmına yaklaştıran özelliği ise araştırma kütüphanesi olması. Bilindiği gibi araştırma kütüphaneleri belirli konulara odaklanan ve bu konularda hem birincil hem de ikincil birçok kaynağa ev sahipliği yapan, koleksiyonunu uzmanlaştığı konularda genişleten ve uzman olduğu konularda araştırma yapanlara kapılarını açan kütüphanelerdir tıpkı ANAMED Kütüphanesi gibi. İstanbul Moda Akademisi Kütüphanesi İMA öğrencilerinin yanı sıra, her profilden ziyaretçiye hitap etmekte. Dünyanın en önemli moda okullarından biri olan İMA’nın kütüphanesi moda tarihi, moda tasarımı, moda tasarımcıları, kalıp, dikiş, tekstil, moda yönetimi ve pazarlaması, moda fotoğrafçılığı, çizim teknikleri, tasarım süreçleri, portfolyo teknikleri, mimari, sanat, sanat tarihi, yönetim bilimleri, kültür ve kültürel çalışmalar gibi alanları kapsayan 6000’in üzerinde kitap, 56 süreli yayın, 400’ün üzerinde tekstil ve hazır giyim yayını, 800 civarında ciltli dergi, 437 tekli dergi, 8 adet trend tahmin yayını ile birlikte 500’den fazla dijital ve elektronik kaynağa sahip. Özellikle son yıllarda dijital yayınlarını geliştirmeye çalışıyorlar. Başta stratejik ortakları University of the Arts London’a bağlı olan London College of Fashion olmak üzere birçok uluslararası kütüphane ile iletişim halindeler. Bu açıdan BiblioPera (5) bünyesinde bulunan ve belirli alanlarda uzmanlaşmış 13 kütüphaneyle benzerlik göstermekte İstanbul Moda Akademisi Kütüphanesi.
Tabi bunlardan en heyecan verici olanları moda tasarımı alanında en önemli kaynaklardan sayılan trend tahmin yayınları. 18 ay sonrasının akım, renk, kalıp ve stillerinin yer aldığı basılı ve elektronik formatta hazırlanan kaynaklar bunlar. Yalnız adı üzerinde “trend tahmin yayını” ( Nelly Rodi (6) ve WGSN (7)) yani 18 ay sonra 2019 trendlerinde olduğu gibi uzay çağı ya da ikinci deri konspetleriye gezen insanlar, baştan aşağı tüvitlerle donananlar ya da kırmızı başlıklı kız gibi pelerinleriyle ortada salınanları göremeyebiliriz. Bambaşka stiller, trendler karşımıza çıkabilir dediğim gibi bunlar sadece birer tahmin.
Peki referans koleksiyonu sadece sözlük, ansiklopedi ya da “Oxford handbook”’lardan mı oluşur? İMA kütüphanesi hiç de öyle düşünmüyor.. Çünkü İMA kütüphanesi bünyesinde öğrencilerine ve araştırmacılara sunacakları örme, dokuma, baskı, dikiş, deri, geri dönüştürülmüş kumaşlar ve doğal liflerden oluşan kumaşlar gibi her bir uzmanlıktan elde edilen materyal örneklerini görüp, etkileşime geçebilecekleri bir referans koleksiyonu sunuyorlar yani kumaşları bir başvuru kaynağı haline getiriyorlar. 2020 yılı itibariyle 2000’in üzerinde kumaş örneği ve çeşitli tekstil aksesuarlarından oluşan materyal koleksiyonu illa kumaşı göreceğim, dokunacağım hissedeceğim diyen ve kitap kokusu gibi kumaş dokusuna hayran meraklıları sizlere yepyeni fikirler vermek için bekliyor.
İlk kütüphaneye gittiğimde elim hemen güncel yani şimdiyi gösteren moda dergilerine veya bir sonraki senenin trendlerini gösteren yayınlara gitse de bir zaman sonra kendimi 19.yy’ın modasını anlatan 1970’ler, 80’ler trendlerini gösteren yayınlara yöneldim. Sanırım nostaljiye sevgim ve özgünlüğe olan tutkum beni esir aldı. O ihtişam, o renklerin kullanımı, o farklı dokuların bir araya gelmesi ve estetik duruşları beni büyüledi. Rönesansın, şehirleşmenin, “devrimin”, sanayileşmenin, kadınların hakları için mücadele etmelerinin, La Belle Epoque (8) döneminin nasıl kıyafetleri değiştirdiğini görmek gerçekten güzel bir yolculuk oldu benim için tabi yaratıcılıklarını da takdir etmemek elde değil. Bittabi bu kitaplara baktıkça son zamanlarda herkesin üzerinde gördüğümüz giysilerin özellikle şu deri taytlar, ayı postu kürkler bizi neandertal (9) atalarımızın zamanlarına yani tahminen M.Ö. 40.000 ile M.Ö. 10.000 yıllarına götürdüğünü düşünmeden edemiyorum. Bazen sanki mağaralarını terkeden atalarımızı görür gibi oluyorum sokakta, birbirlerinden ayırt edilemeyen insanlar topluluğu…
Yetiştiği yetimhanede dikiş dikmeyi öğrenerek, bir apartmanın zemin katında yaptığı şapkaları satarak, hayatımıza “küçük siyah elbiseyi” sokan fransız modacı, Gabrielle Bonheur Chanel (10) nam-ı diğer Coco Chanel’in de dediği gibi: “The most courageous act is still to think for yourself. Aloud.” “En cesur hareket, kendini düşünmektir. Hem de en yüksek sesle.” Kendinizi düşünün, neleri sevip sevmediğinizi düşünün, okuyun, görün, araştırın, müzeleri gezin, kütüphaneleri karıştırın ve sonunda modanın geçici ama stilinizin kalıcı olduğunu, özgün olmayı unutmayın…
Suna Kıraç Kütüphanesi’nde kendi stilinizi bulma yolculuğunda size eşlik edebilecek bazı kitapların ve filmlerin listesi:
Modada marka olmak : Armani’den Zara’ya moda devlerinin marka oluşturma tarzları
Dünden bugüne giyim kültürü ve moda
Shoes : a celebration of pumps, sandals, slippers & more
Crafting wearables : blending technology with fashion
Designing identity : the power of textiles in late antiquity
Clothing the sacred : medieval textiles as fabric, form, and metaphor
The chronicle of Western fashion : from ancient times to the present day
Osmanlı kıyafetleri : Türkçe, İngilizce ve Fransızca izahlı altmış gravür
Ottoman costumes : from textile to identity
İpek, the crescent & the rose : imperial Ottoman silks and velvets
1920 – 1930 Yılları Arasında Türkiye’de Kadın Siluetinde Moda Anlayışı ve Değişimler
Vogue
Fashion studies : research methods, sites and practices
Coco avant Chanel
(1) 1946 doğumlu İtalyan modacı,işadamı. Mimarlık eğitimi aldı. 25 yaşında moda tasarımcılığı alanında çalışmak üzere Milano’ya taşınan Gianni,1978’de kendi markasını kurdu.
(2) Unveiling Fashion: Business, Culture, and Identity in the Most Glamorous Industry kitabının yazarı Frédéric Godart’a göre erken erken 21. Yüzyılda 4 tane moda başkenti vardı: New York, Milano, Paris ve Londra. Bugün bu başkentler halen 4 ecole olarak Kabul edilmekte.
(3) 2007 yılında kurulan İstanbul Moda Akademisi moda, tasarım ve sanat bilinci yüksek uluslararası pazarlar farkındalığı olan moda tasarımcıları yetiştirmek ve Türkiye’nin en temel endüstrilerinden tekstil ve hazır giyim alanına, sektörün geleceğine yön verecek yaratıcı ve yenilikçi iş gücünü kazandırmayı hedeflemektedir. İMA’nın temel eğitim alanları ‘‘Moda Tasarımı, Moda Yönetimi, Teknoloji ve Ürün Geliştirme, Moda İletişimi ve Medya’’dır. Tüm eğitim programları çeşitli seminerler, workshoplar ve projelerle desteklenir.
(4) İlk sayısı 1892’de Amerika’da basılan, yaratıcısı Amerikan sosyetesinin ünlü isimlerinden Arthur Baldwin Turnure olan Condé Nast Publications yayını olan moda dergisi.
(5) BiblioPera: Beyoğlu Araştırma Merkezleri Ağı, İstanbul Beyoğlu’nda 9 uluslararası araştırma merkezinin işbirliği projesi olarak başlayan, yıllar içinde kapsamı genişleyen bir bilgi ağıdır. Beyoğlu’ndaki 13 araştırma kütüphanesinin Sanat, Beşeri ve Sosyal Bilimler alanlarında 674529 basılı kaynağını keşfedebileceğiniz bir toplu katalog sunmaktadır.
(6) Nelly Rodi, Fransız kökenli renk, kumaş, desen, kadın hazır giyim, kadın koleksiyon, erkek, iç giyim ve ev dekorasyonu başlıkları altında yılda iki kez basılı formatta yayınlanan ve ileri sezonlar için trend tahminleri yapan yayın.
(7) Tasarımı etkileyen trendleri tanımlayan ve yayan 1998 yılında kurulan İngiliz kökenli elektronik bir kaynaktır.
(8) Fransa’da 1871 – 1914 arası geçen Birinci Dünya savaşının başlamasıyla sona eren,rahat ve havai döneme verilen ad.
(9) Kıyafet yaptığı bilinen ilk insanlar olan Neandertallerdir ve bu süre içinde dünyanın sıcaklığı sabit kalmamıştır neandertaller buzul çağını da tecrübe etmişlerdi.Kalın, tüylü postlar kullanmışlardır ısınmak için.
(10) 1883’te Fransa’nın Saumur bölgesinde dünyaya gelen Fransız modacı,iş kadını. 1910 yılında ilk giyim mağazasını açar. 1920’li yıllarda kendi adını verdiği markanın ilk parfümünü çıkaran Coco Chanel, markasını üne kavuşturacak ilk takımı ve siyah mini elbiseyi de o sene satışa sunar.
Sevgiler,
Naz Baydar
