Uluslararası Arşivler Günü Konferansı
Arşivlerin Vaatleri: Dijital Çağda Farklılığı Keşfetmek
9 Haziran günü “Uluslararası Arşivler Günü” [International Archives Day] kapsamında Suna Kıraç Kütüphanesi olarak düzenlediğimiz üç ayrı oturumda sekiz konuşmacının yer aldığı “Arşivlerin Vaatleri: Dijital Çağda Farklılığı Keşfetmek” konferansı çeşitli kurumlarda yer alan farklı arşivlerin tanıtılması, farklı dijital insani bilimler projeler, dijital koruma ve bu alandaki blockchain gibi yeni teknolojilere odaklandı.
Konferansın çıktıları hakkında detaylı bilgi vermeden önceden “Uluslararası Arşivler Günü”nün tarihi hakkında bilgi vermek faydalı olacaktır.
9-11 Haziran 1948’de Paris’te gerçekleşen ve dünya genelindeki arşivcilerin bir araya geldiği üç günlük bir toplantının sonucu olarak Uluslararası Arşivler Konseyi’nin [International Council on Archives, ICA] kurulur.
ICA tarafından 2004’te Viyana’da 2000 üyenin katılımıyla gerçekleştirilen Uluslararası Kongre’de arşivlerin önemini ve değerini vurgulamak ve buna paralel bir gün belirlenmesi kararlaştırılmış ve karar Birleşmiş Milletler’e [United Nation] sunulur. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü [UNESCO], 2005’te Paris’te düzenlenen 33. Genel Konferans’ında, 27 Ekim gününü “Dünya Görsel İşitsel Miras Günü” [World Day for Audiovisual Heritage, WDAH] olarak ilan eder. Bu gün kapsamındaki kutlamaların amacı Dünya genelinde görsel işitsel belgelere yönelik acil önlemlerin alınmasına yönelik farkındalık yaratmak ve bu belgelerin ortak miras ve belleğin bir göstergesi olduğunu vurgulamaktır. Ve fakat, görsel işitsel belgeler, bu ortak mirasın sadece bir bölümünü oluşturmasına paralel olarak 2007’de düzenlenen ICA Yıllık Genel Toplantısı’nda 9 Haziran gününün “Uluslararası Arşivler Günü” olarak kutlanması kararlaştırılır. Gün önemini yukarıda da bahsettiğimiz gibi, UNESCO himayesinde 1948’de kurulan ICA’ın kuruluş tarihinden alır. İlki 2009’da kutlanan “Uluslararası Arşivler Günü” daha sonraki yıllarda 9 Haziran tarihinin içinde bulunduğu haftayı da kapsayarak “Uluslararası Arşivler Haftası” olarak da kutlanmaya başlanır.
Bu kapsamda Suna Kıraç Kütüphanesi olarak düzenlediğimiz bu seneki konferansta konularında uzman konuşmacılar Türkiye, Belçika, Amerika, İtalya ve İngiltere’deki kurumlardan katıldılar. Üç oturum başlığı altında gerçekleşen, toplam altı konuşma dijital arşivlerin içerdiği farklı konuları kapsadı. “Dijital Olanaklar” başlıklı ilk oturumun ilk konuşması, Belçika’da bulunan Antwerp Üniversitesi Kültürel Miras Bölümü’nde öğretim üyesi Piraye Hacıgüzeller tarafından verildi. Piraye Hacıgüzeller “Bağlantılı Veri Teknolojileri ve Arşivlerin Geleceği” başlıklı konuşmasında bağlantılı veri teknolojilerinin kültürel miras alanındaki ve dijital arşivler için önemini ele aldı. Bu alandaki çalışmalarda veri kümelerinin ve semantik bağların nasıl oluştuğunu ve işlediğini kısaca tanıttı. Oturumun ikinci konuşmasını, Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesi ve Digital Ottoman Studies Projesi Yöneticisi Yunus Uğur tarafından verildi. “Arşivlerin Sayısallaştırılması ve Ötesi: Dijitalleşme” başlıklı konuşmasında dijital beşeri bilimler çerçevesinde ele alınan üç temel düzlemi; arşivlerin sayısallaştırılması ve metaveri kayıtlarının yapılması, sayısallaştırılmış arşivin dijital yayını ve içerik kodlaması ve son olarak üçüncü düzlemi eldeki binlerce katalog, veritabanı ve dijital yayının analizi ve görselleştirilmesini aktardı.
“Görsellik Çağında Arşivler” başlıklı, konferansın ikinci oturumu fotoğraf ve multimedya arşivlerine odaklandı. Harvard Üniversitesi, Fotoğraf Kaynakları Kütüphanecisi Joanne Bloom, “In Focus: Photograph Collections in the Fine Arts Library, Harvard University” başlıklı konuşması ile Harvard Üniversitesi Güzel Sanatlar Kütüphanesi’ndeki belgeleri, malzemenin dijitalleşme süreci ve araştırmacıların belgelere çevrimiçi ulaşmasını sağlayan farklı veritabanlarını sundu. İtalya’da bulunan Avrupa Üniversitesi, Avrupa Birliği Tarihi Arşivleri, görsel-işitsel arşiv uzmanı Juan Alonso Fernandez ve stajyer Salvatore D’Errico, “Audio-Visual Heritage and Political Material Culture: Exploring the Historical Archives of the European Union Collections” başlıklı konuşmalarını sundular. Bu konuşmada Avrupa Birliği Tarihi Arşivleri’nde yaptıkları çalışmaları, oluşturdukları ve ilerideki zamanda yayınlamaya planladıkları arşiv yönergesini sundular.
“Ufuktaki Yeni Teknolojiler” başlıklı son oturumda, dijital arşiv alanında daha az tartışılan ancak dijital ortamdaki arşivlerin sürdürebilirliği için oldukça önemli olan, arşivlerde blokzinciri teknolojisi ve dijital koruma tartışıldı. Amerika’da bulunan San Jose Eyalet Üniversitesi, iSchool Bölümü’nde öğretim üyesi olan Darra Hofman, “Blockchain Technologies and Recordkeeping: Where Are We Now and Where Are We Going?” başlıklı konuşmasında, belge yönetiminde arşivlerin dijitalleşme sürecinin nasıl blokzinciri teknolojisi ile kesintisiz bir sistem ile sürecin işleyebileceğini ele aldı. Konferansın son konuşmasını, İngiltere’de bulunan Dijital Koruma Koalisyonu yönetici direktörü William Kilbride ve iyi uygulama ve standartlar başkanı, Jenny Mitcham yaptı. “Digital Preservation: Sharing Problems and Sharing Solutions” başlıklı konuşmada, William Kilbride ve Jenny Mitcham dijital korumanın gereksinimi, korumanın ne zaman yapılması gerektiğini ve bu süreçte kurumlar arası paylaşımın öneminden bahsettiler.
Sonuçta, dijital arşivler ile ilgili farklı ve yenilikçi konuların tartışıldığı verimli bir konferans oldu. Arşivlerin Vaatleri: Digital Çağda Farklılığı Keşfetmek başlıklı konferansımız ile bir kez daha 9 Haziran, Uluslararası Arşivler Günü’nü ulusal ve uluslararası katılım ile kapsamlı bir şekilde kutladık. Konferansı izlemek için buraya tıklayın.
Nathalie Defne Gier, ANAMED Birim Kütüphanecisi
Mustafa Ergül, Arşiv Uzmanı
